Trzeci Podział Trzeciej RP
- Paweł Konzal
- 17 wrz
- 3 minut(y) czytania
Polską rządzą podziały trwające 15–20 lat. Podziały te to meta-tematy dominujące w dyskusjach i ważniejsze w hierarchii wartości niż jakikolwiek pojedynczy temat. Pierwszy spór dotyczył okresu PRL. Drugi – modelu ekonomiczno-społecznego Trzeciej RP. Najnowszy podział, trwający już od 5 lat, dotyczy polskiego członkostwa w Unii Europejskiej. Co istotne, po raz pierwszy od 1989 r., tylko jedna ze stron sporu doczekała się charyzmatycznych przywódców. Jeśli meta-spór nie ma się przerodzić w meta-porażkę, to konieczne jest pojawienie się inspirującego i charyzmatycznego lidera po stronie proeuropejskiej.
Pierwszym meta-tematem Trzeciej RP był podział na post-Solidarność i post-komunistów. Całe lata 90., aż do 2004 r., zdominowane były przez ten konflikt. Był to w dużej mierze rozłam na dwa bloki polityczne: pierwszego skupionego wokół AWS i UW, drugiego wokół SLD. Podział ten był tak silny, że jedynie dyskusja o aborcji rozgrzewała debatę publiczną tak jak kłótnie o lustrację i dekomunizację.
Drugim podziałem było rozróżnienie na Polskę solidarną i Polskę liberalną, wprowadzone przez Jarosława Kaczyńskiego w czasie kampanii w 2004 r. Podobnie jak ten z lat 90., podział ten skrystalizował się wokół dwóch bloków politycznych: PiS i PO. Od strony ideowej spór ten skończył się 5 lat temu, gdy PO zaakceptowała i włączyła do swojego programu większość „solidarnych” w charakterze, a nieliberalnych gospodarczo, postulatów ekonomicznych PiS.
Istniejący system finansowania partii politycznych – nieobecny w latach 90. – betonuje od strony organizacyjnej podział sceny politycznej. Stąd też, mimo iż na płaszczyźnie ideowej ogień sporu już dawno się wypalił, to od strony logo partyjnych nic się nie zmieniło. Choć PO i PiS zostają, to ich liderzy – zarówno Kaczyński jak i Tusk – odchodzą już, wraz z podziałem na Polskę solidarną i liberalną.
Wchodzimy w erę trzeciego w historii Trzeciej RP rozłamu. Meta-podział ten stoi w hierarchii wartości wyżej od jakiegokolwiek innego sporu, z wyłączeniem być może aborcji – nadal rozgrzewającej, jak w latach 90., emocje. Konflikt ten dotyczy obecności Polski w UE.
Podział na post-Solidarność i postkomunistów był przedstawiany jako rozłam na bohaterów i zdrajców; na tych patrzących w przeszłość i tych patrzących w przyszłość. Podział na Polskę solidarną i liberalną rysowany był jako konflikt tych, których obchodzi los „Polski B” i tych z dużych metropolii; tych z sercem i tych z głową; tych, którzy odnieśli sukces i tych, którzy przegrali w okresie transformacji gospodarczej lat 90.
Obecny rozłam również będzie różnie opisywany – jako rozbicie na Polskę będącą częścią Zachodu i Wschodu; Polskę praw człowieka i Polskę praw większości; patriotów i zdrajców. Bez wątpienia jest to jednak najważniejszy podział kolejnych 15–20 lat.
W tym czasie Polska stanie się płatnikiem netto w UE, co przyczyni się do zaognienia debaty. Potencjalne wejście Ukrainy do UE będzie dla bogatej i starzejącej się Polski tym, czym dla bogatych i starzejących się Francji i Niemiec było wejście Polski do europejskiej wspólnoty – szansą dla firm i wyzwaniem dla pracowników. Debata o nowej konstytucji dla V RP – temat, który wywołał kontrowersje, gdy wprowadziłem go w czerwcu 2023 r., a który od tego czasu zaczął być debatowany jako nieunikniona konieczność – postawi ten spór w bardzo wyraźnym świetle.
Choć 70% Polek i Polaków opowiada się za Unią Europejską, to nie znajduje to odzwierciedlenia w reprezentacji charyzmy na scenie politycznej. Przeciwnicy Unii i polskiego członkostwa w niej mają już swoich przywódców. Czarnek, Nawrocki i Bosak dominować będą po stronie antyunijnej. Opcja prounijna nie ma jeszcze swojego lidera. Prędzej czy później ktoś z charyzmą na miarę Tuska, Kaczyńskiego czy Czarnka będzie konieczny stronie proeuropejskiej, jeśli meta-spór nie ma przerodzić się w meta-porażkę – polityczną i cywilizacyjną. Czas ucieka.
* Artykuł opublikowany w Plus Minus z 6-7 września 2025r.: https://www.rp.pl/plus-minus/art42957461-pawel-konzal-trzeci-podzial-iii-rp
